W 1969, nie czekając na zakończenie badań z udziałem eksperymentalnego systemu Duga-2,
podjęto decyzję o budowie systemu wczesnego ostrzegania Duga opartego o dwa węzły ulokowane w dwóch różnych częściach ZSRR – pierwszy w okolicach Czarnobyla, drugi koło Komsomolska nad Amurem. W 1971 powstał wstępny projekt systemu. Duga otrzymała kod bojowy 5N32.

18 stycznia 1972 podjęto decyzję o budowie systemu wczesnego ostrzegania opartego o wiele mniejszych podsystemów. W skład systemu miały wchodzić węzły wczesnego ostrzegania RO-5 (Mukaczewo), RO-30 (Peczora), RO-7 (Mingeczaur), RO-1 (Oleniegorsk), dwa węzły Duga i centrum dowodzenia.

W marcu 1972 rozpoczęto budowę węzła nr 1 w okolicach Czarnobyla. Część nadawczą węzła wybudowano niedaleko Czernihowa w zamkniętym miasteczku Lubecz-1. Stacjonowała tam radziecka jednostka wojskowa 03354, a po uzyskaniu niepodległości – ukraińska jednostka A3330. Część odbiorcza powstała koło Czarnobyla. Miasteczko garnizonowe nazwano Czarnobyl-2. Odbiornik obsługiwała jednostka 74939. Odległość pomiędzy obiema częściami wynosiła około 60 km. Były one połączone ze sobą linią kablową. Podobnie było na węźle nr 2 w Komsomolsku nad Amurem. Część nadawcza znajdowała się niedaleko wsi Lian na północ od Komsomolska, a odbiorcza we wsi Bolszaja Kartel.

Sama budowa była nie lada wyzwaniem. W Czarnobylu-2 wybudowano dwie anteny odbiorcze. Większą o wysokości 140 m i szerokości 500 m oraz mniejszą o wysokości 80 m i szerokości 220 m. Nieco mniejsze anteny nadawcze, ale również dwie, wybudowano w Lubeczy-1. Na budowę było potrzeba tysiące ton stali ocynkowanej. Jeden element wibratora ważył około tony. Aby otrzymać takie ilości deficytowego surowca, potrzebna była decyzja ówczesnego premiera ZSRR Aleksieja Kosygina. Oprócz samego surowca problemem było również zabezpieczenie antykorozyjne, które miał wykonać zakład w Czelabińsku, ale ostatecznie odmówił i produkcję musiano zorganizować na miejscu. Nadajniki zostały wybudowane przez Dnieprowski Zakład Budowy Maszyn w Dniepropietrowsku. Aparaturę odbiorczą i obliczeniową wykonał zakład doświadczalny NII-37. Została ona przetestowana i dostrojona na stacji eksperymentalnej Duga-2 w Mikołajowie. W 1976 roku węzeł nr 1 wszedł do próbnej eksploatacji.

Sercem Dugi był superkomputer K-340A zaprojektowany na potrzeby systemów wczesnego ostrzegania. Zbudowany był w całości na elementach dyskretnych. Operował on na 45-bitowych słowach wykonując 2,4 mln operacji na sekundę. Arytmetyka tego superkomputera opierała się o system resztowy. Prototypowy superkomputer T-340A powstał w latach 1963-64. Po testach i udoskonaleniu wprowadzono do produkcji seryjnej K-340A. W latach 1966-1973 wyprodukowano jego 50 zestawów, które zainstalowano na wszystkich radzieckich stacjach radiolokacyjnych. Pracują one jeszcze do dziś na tych stacjach, które nie zostały zamknięte.

Pierwsze sygnały radiowe z węzła czarnobylskiego nadano 4 lipca 1976. Zostały one wykryte przez służby wywiadowcze innych państw i powiązano je z ZSRR. Emitowany sygnał zakłócał szerokie pasmo radiowe. Z powodu charakterystycznego dźwięku został nazwany rosyjskim dzięciołem. Pierwotnie Duga pracowała w zakresie częstotliwości 3,26-17,54 MHz. Kolidowało to z pasmami lotniczymi i morskimi, co wywołało liczne protesty innych krajów w związku z naruszeniem międzynarodowej konwencji radiowej. W odpowiedzi na protesty ZSRR wysłało na Morze Bałtyckie okręt badawczy, który miał za zadanie zbadać wpływ Dugi na radiowe pasmo morskie. W wyniku tych badań wprowadzono ograniczenie emisji na niektórych częstotliwościach, co negatywnie wpłynęło na dokładność systemu. W przypadku drugiego węzła podobnych protestów nie było.

Przeprowadzenie pełnych testów zasięgu nie było możliwe na terytorium ZSRR, gdyż system miał operować aż do 10000 km. Choć zostały wykryte starty rakiet z przylądka Canaveral, to nie było pewności co do poprawności wskazań. Pomimo tego postanowiono przeprowadzić końcowe testy przed oddaniem Dugi do służby bojowej. Test składał się z trzech etapów. Pierwszy etap polegał na przetestowaniu aparatury obliczeniowej na instalacji eksperymentalnej Duga-2 z użyciem tych samych algorytmów, które będą użyte w instalacji bojowej. Sprawdzano możliwość wykrycia startu pojedynczej rakiety balistycznej oraz grupy rakiet. Test wypadł pomyślnie. Problemy zaczęły się podczas kolejnego etapu testu przeprowadzanego na instalacji koło Czarnobyla. Wyniki testów odbiegały od oczekiwań i komisja państwowa nie zgodziła się na przyjęcie Dugi do służby. Testy zakończyły się w 1978 wynikiem negatywnym.

W 1979 postanowiono uczynić coś, aby projekt Duga mógł zostać ukończony. Wznowiono eksploatację testową instalacji czarnobylskiej przy udziale wojskowych i konstruktorów. Jednocześnie NIIDAR* pracował nad zwiększeniem mocy systemu. W 1981 rada ministrów ZSRR wydała postanowienie o modernizacji Dugi. Prace miały objąć również zbadanie wpływu jonosfery polarnej na radiolokację zahoryzontalną oraz testowanie nowych rozwiązań technicznych oraz algorytmów obliczeniowych. Podjęto też kroki zmierzające do zakończenia testów państwowych, które przeprowadzono w 1981. Komisja państwowa oceniła, że węzeł komsomolski spisuje się znacznie lepiej niż czarnobylski, lecz pomimo tego nie spełnia wymogów warunków zamówienia, a tym samym nie przyjęto węzła do służby i powrócił on do fazy eksploatacji testowej. Rozpoczęto konieczną modernizację systemu. 30 czerwca 1982 został dopuszczony do próbnego dyżuru bojowego. Modernizacja zakończyła się w 1983. Ponownie rozpoczęto program wdrożeniowy systemu przy użyciu eksperymentalnej instalacji w Mikołajowie.

W 1986 planowane było ponowne uruchomienie Dugi i sprawdzenie skuteczności modernizacji. Niestety, 26 kwietnia 1986 nastąpiła awaria w pobliskiej elektrowni jądrowej, która na zawsze przekreśliła te plany. Stacja została zamknięta, a mieszkańców Czarnobyla-2 wysiedlono w tym samym czasie, co mieszkańców Prypeci. W związku z zamknięciem węzła nr 1 kierownictwo Komunistycznej Partii ZSRR planowało kontynuować testy na węźle nr 2 z aparaturą przygotowaną dla węzła nr 1. Koszt operacji szacowano na kilka milionów rubli. Ostatecznie nie przeprowadzono żadnych dalszych prac i projekt Duga był powoli zarzucany. W 1987 generał Iwan Trietjak złożył do ministra obrony wniosek o wycofanie ze służby węzła w Komsomolsku. Minister obrony wydał decyzję o wycofaniu 14 listopada 1989. Na początku lat 90. na stacji nadawczej w Komsomolsku wybuchł pożar. Pod koniec lat 90. anteny nadawcze i odbiorcze rozebrano, a złom sprzedano do Chin. Anteny w Lubeczy-1 rozebrano dopiero w 2005.

Przy pomocy węzła w Komsomolsku wykryto 20 startów rakiet z terenu USA, w tym 15 międzykontynentalnych rakiet balistycznych i 5 rakiet nośnych. Projekt Duga pochłonął około 600 mln rubli.

Wokół Dugi narosło wiele mitów i zafałszowań. Nie będę tu komentował absurdów mających swe źródło w grach komputerowych, ale chciałbym rozwiać nieporozumienia dotyczące nazewnictwa. Często można spotkać opinie, że instalacja koło Czarnobyla to jest Duga-2, a w Komsomolsku Duga-3 lub odwrotnie. Jest to nieprawda. Duga-3 w ogóle nie istniała, a Duga-1 i Duga-2 były instalacjami eksperymentalnymi koło Mikołajowa. Instalacje bojowe zlokalizowane koło Czarnobyla i Komsomolska były oznaczone kryptonimem Duga bez żadnej dodatkowej cyfry.

* NIIDAR – Instytut Naukowo-Badawczy Łączności Dalekosiężnej, z ros. НИИДАР – Научно-исследовательский институт дальней радиосвязи. Do 1966 NII-37 a do 1975 NIRTI (Научно-исследовательский радиотехнический институт)